Przepisanie działalności gospodarczej (firmy) – czyli o dysponowaniu przedsiębiorstwem osoby fizycznej

W dzisiejszym wpisie wyjaśnię Wam zagadnienia dotyczące statusu jednoosobowej działalności gospodarczej oraz dysponowania przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Punktem wyjścia niech będzie pytanie sformułowane w mowie potocznej, które często zadawane jest przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi. Jak przepisać działalność gospodarczą (firmę) na inną osobę? Proste pytanie ma jednak, jak to w prawie często bywa, złożoną odpowiedź. Co kryje się zatem pod pojęciem przepisania działalności gospodarczej?

JDG a przedsiębiorstwo

Odpowiedź na postawione pytania wymaga w pierwszej kolejności przedstawienia i rozróżnienia podstawowych pojęć prawnych dotyczących działalności gospodarczej. W myśl Kodeksu cywilnego firma, to nazwa przedsiębiorcy pod jaką prowadzi działalność gospodarczą. Określenie to często w mowie potocznej używane jest zamiennie dla przedsiębiorstwa, czy zakładu produkcyjnego, usługowego.

Natomiast przedsiębiorstwo, to zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, zespół składników majątkowych i niemajątkowych służących do prowadzenia działalności gospodarczej (m.in. nieruchomości, środki trwałe, know-how, pozwolenia, patenty, licencje, renoma). Wreszcie dochodzimy do pojęcia jednoosobowej działalności gospodarczej przez co ustawodawca rozumie zorganizowaną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu w sposób ciągły.

Jednoosobowa działalność gospodarcza jako działalność zarobkowa jest ściśle powiązana z konkretną osobą, która to występuje w obrocie gospodarczym pod swoim imieniem i nazwiskiem. Majątek działalności gospodarczej jest majątkiem osoby fizycznej i na płaszczyźnie prawa cywilnego nie występują tutaj żadne rozdzielenie mas majątkowych na majątek osobisty i majątek prowadzonego przedsiębiorstwa. Podobnie ma się rzecz z firmą rozumianą jako nazwa przedsiębiorcy (osoby fizycznej).

W konsekwencji przedsiębiorca nie może sensu stricto przenieść (przepisać) działalności gospodarczej, jak również nie może zbyć firmy (oznaczenia działalności gospodarczej). Czy przedsiębiorca może jednak dysponować przedsiębiorstwem? 

Przepisanie firmy – schemat działania

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mogą dysponować przedsiębiorstwem, jak i firmą. Dysponowanie przedsiębiorstwem osoby fizycznej jest bardziej złożonym procesem niż sprzedaż spółki prawa handlowego. Przedsiębiorca nie może zbyć działalności gospodarczej jako takiej, ale może zamiast tego zbyć przedsiębiorstwo rozumiane jako zespół składników materialnych i niematerialnych. Kwestię dysponowania firmą pozostawiamy na razie zboku, co będzie przedstawione w odrębnych wpisach). Schemat działania przy tzw. przepisaniu firmy powinien przebiegać w następujący sposób:

1. Zawarcie umowy cywilnoprawnej (o jej wyborze i formie prawnej piszę w dalszej części).
2. Dokonanie czynności faktycznych związanych z przekazaniem przedsiębiorstwa (np. wydanie środków trwałych, przekazanie dokumentów, dokonanie zgłoszeń do kontrahentów).
3. Złożenie do CEIDG wniosku o wykreślenie z ewidencji przedsiębiorców.   
4. Wykonanie obowiązków dodatkowych w urzędzie skarbowym.

Czynności prowadzące do przeniesienia przedsiębiorstwa

Przedsiębiorca decydując się na przeniesienie przedsiębiorstwa na osobę trzecią powinien rozważyć możliwe warianty działania. W szczególności należy zastanowić się nad zamiarem zakończenia działalności gospodarczej, prowadzenia jej w zmienionej formie prawnej lub pozostawienia przedsiębiorstwa w spadku celem kontynuowania firmy rodzinnej przez członków rodziny. W zależności od wybranego modelu działania zastosowanie znajdzie inna umowa lub czynność cywilnoprawna:

1. Dziedziczenie przedsiębiorstwa w spadku (testament) – przedsiębiorca może zdecydować, że będzie dalej prowadzić działalność gospodarczą, a przedsiębiorstwo zostanie przekazane następcą w spadku. Warto jednak w takiej sytuacji nie zdawać się na ustawowe dziedziczenie (zwłaszcza przy większym kręgu spadkobierców), lecz zawczasu przygotować testament regulujący dziedziczenie przedsiębiorstwa, a także zaplanować zasady zarządu sukcesyjnego w celu zabezpieczenia ciągłości firmy.
2. Darowizna przedsiębiorstwa (umowa darowizny) – będzie mieć zastosowanie w przypadku woli zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej i przekazania przedsiębiorstwa pod tytułem darmym. Rozwiązanie to jest stosowane przy sukcesji firm rodzinnych.
3. Przekazanie przedsiębiorstwa małżonkowi pozostającemu we wspólności majątkowej (protokół przekazania) – jest to sytuacja podobna do darowania firmy. Od strony prawnej występują jednak istotne różnice, co wymaga osobnego potraktowania.
4. Sprzedaż przedsiębiorstwa (umowa sprzedaży) – klasyczny przypadek zakończenia działalności gospodarczej, która polega na spieniężeniu przedsiębiorstwa.
5. Aport przedsiębiorstwa do spółki prawa handlowego (umowa spółki i oświadczenie) – polega na wniesieniu przedsiębiorstwa do spółki prawa handlowego celem kontynuowania działalności w nowej formie prawnej.
6. Przekształcenie JDG w spółkę prawa handlowego (plan przekształcenia i oświadczenie) – forma kontynuacji działalności gospodarczej w zmienionej formie prawnej. Jest to proces bardziej skomplikowany niż wniesienie aportu, jednakże zapewniający pełną kontynuację wszystkich praw i obowiązków w drodze jednej czynności prawnej.      

Przepisanie firmy – ewidencja działalności gospodarczej

Kolejnym krokiem niezbędnym do zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej na skutek zbycia przedsiębiorstwa pozostaje złożenie wniosku o wyrejestrowanie działalności gospodarczej z CEIDG. W terminie 7 dni od daty faktycznego zaprzestania prowadzenia działalności należy złożyć wniosek o wykreślenie wpisu z ewidencji działalności gospodarczej. Wniosek o wykreślnie można złożyć on-line za pośrednictwem portalu biznes.gov.pl, osobiście we właściwym urzędzie gminy/miasta albo pocztą na formularzu przesłanym na adres właściwego urzędu gminy/miasta.

Wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej jest automatycznie przekazywane do wiedzy ZUS i GUS. W konsekwencji nie ma potrzeby dokonywania odrębnych zawiadomień dla wspomnianych instytucji. Podkreślić należy, że wykreślenie z CEIDG będzie również skutkować automatycznym wyrejestrowaniem firmy z ZUS. Należy jednak pamiętać o wskazaniu we wniosku o wykreślenie z ubezpieczenia pracowników i członków rodzin.

Obowiązki przed urzędem skarbowym

Dodatkowe obowiązki związane są z odprowadzaniem podatku dochodowego i podatku VAT. O zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej należy zawiadomić urząd skarbowy. Z reguły niezbędne jest też sporządzenie spisu z natury (remanentu likwidacyjnego), a także rozliczenie się z należnych podatków. W zależności od wybranego modelu rozdysponowania przedsiębiorstwem oraz formy opodatkowania obowiązki likwidacyjne przed urzędem skarbowym mogą się różnić.

Podsumowanie

Prowadzenie działalności gospodarczej jest wielkim wyzwaniem. Nie każde przedsięwzięcie zakończone jest sukcesem, czasem po prostu brakuje sił lub środków na kontynuowanie działalności. W przypadku jednak sukcesu firmy zaczynają dawać o sobie znać zagrożenia, na które początkowo nie zwracaliśmy uwagi. Stąd z czasem zawsze powstaje potrzeba zadania sobie pytania, co dalej? Jak zabezpieczyć siebie, rodzinę i firmę?

Niniejszy wpis stanowi wstęp do cyklu wpisów dotyczących szeroko rozumianej sukcesji przedsiębiorstwa osoby fizycznej. W kolejnych wpisach przybliżę proces przekazywania przedsiębiorstwa w 6 różnych wariantach.

Wpisy będą dotyczyć zarówno procesu zmian zachodzących w strukturze właścicielskiej przedsiębiorstwa, jak również konkretnych czynności prawnych (np. umowa darowizny) zmierzających do przejścia jego własności. W moim zamyśle wpisy mają ukazać nie tylko możliwe warianty zaplanowania sukcesji firmy rodzinnej, ale również poszerzyć wiedzę o uniwersalnych instytucjach prawa cywilnego.

Kancelaria Migała we Wrocławiu świadczy pomoc prawną w przedmiocie prawa cywilnego, rodzinnego i gospodarczego ze szczególnym uwzględnieniem sukcesji w firmach i obsługi prawnej firm.