Dziedziczenie firmy rodzinnej może wygenerować wiele problemów, w sytuacji gdy spadkodawca nie zadbał wcześniej o przygotowanie planów sukcesyjnych w firmie lub nawet nie uregulował kwestii dziedziczenia. Sytuacja może się dodatkowo skomplikować kiedy śmierć nestora jest zdarzeniem nagłym, a rodzinny biznes był prowadzony przez małżonka pozostającego w ustroju wspólności majątkowej. Sprawa spadkowa może się jeszcze dodatkowo skomplikować o roszczenia osób trzecich.
Podział firmy rodzinnej – postępowania działowe
Przeprowadzenie dziedziczenia ustawowego na drodze sądowej może zatem być bardziej skomplikowane niż proste stwierdzenie nabycia spadku i przeprowadzenie działu spadku. W praktyce może okazać się, że wraz z działem spadku należy przeprowadzić postępowanie o podział majątku wspólnego i zniesienie współwłasności. Wymienione postępowania działowe jakkolwiek są podobne do siebie, to jednak proceduralnie stanowią odrębne postępowania i dotyczą odrębnych mas majątkowych. Często jednak aktywa znajdujące się w masach majątkowych przynależą jednocześnie do kilku osób, co ustawodawca rozwiązuje poprzez możliwość łącznego rozpoznania spraw działowych (tzw. 3 w 1).
Podział firmy rodzinnej – dział spadku wraz z podziałem majątku wspólnego
Klasyczny przykład, to dział spadku następujący po śmierci jednego z małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Dziedziczenie przez drugiego małżonka i dzieci będzie wymagać nie tylko przeprowadzenia działu spadku, ale również podziału majątku wspólnego. Obydwa postępowania mają pozwolić na definitywne zakończenie stosunku współwłasności majątku powstałej na skutek dziedziczenia. Obligatoryjność łącznego rozpoznania spraw działowych ma zapewnić także możliwość zgłoszenia dodatkowych roszczeń związanych z podziałem majątku wspólnego, a to np. żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, rozliczenia nakładów na majątek wspólny.
Podział firmy rodzinnej – dział spadku ze zniesieniem współwłasności
Co więcej postepowania działowe mogą być również połączone jeszcze z postępowaniem o zniesienie współwłasności rzeczy, w sytuacji gdy w skład spadku lub majątku wspólnego wchodziła rzecz stanowiąca przedmiot współwłasności z inną jeszcze osobą. Tytułem przykładu spadkodawca małżonek był współwłaścicielem nieruchomości w udziale ½ z swoim bratem. W konsekwencji niezbędne jest przeprowadzenie zniesienie współwłasności w celu ochrony praw drugiego współwłaściciela.
3 w 1 – uchwała III CZP 100/71
Jeżeli firma rodzinna będzie wchodzić w skład majątku wspólnego, a do tego będzie prowadzona przy wykorzystaniu rzeczy będących przedmiotem współwłasności, to niezbędne będzie przeprowadzenie kompleksowego postępowania działowego obejmującego podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności (vide uchwała SN z 2 marca 1972 r. w sprawie o sygn. III CZP 100/71).
O podziale majątku wspólego więcej możecie dowiedzieć się z tego wpisu, a zniesienie współwłasności opisałem tutaj.
Jak podzielić firmę rodzinną?
Dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa będzie zależne od sposobu zakończenia postępowań działowych. Czynności sądowe mają na celu ustalenie kto faktycznie zostanie właścicielem firmy i czy firma będzie dysponować wszystkimi składnikami majątkowymi. Działalność operacyjna firmy może być na tyle rozbudowa, że przy podziale spadku będzie można z niej wydzielić dwie mniejsze firmy albo z firmy zostanie wycofane część majątku (np. nieruchomość). W braku środków na spłatę udziałów spadkowych przez spadkobierców firma może zostać nawet sprzedana.
Więcej o dziale spadku możecie przeczytać w tym miejscu.
Rozwiązaniem ułatwiającym przeprowadzenie dziedziczenia firmy i umożliwiający jej niezakłóconą pracę jest m.in. sporządzenie testamentu z zapisem windykacyjnym, ustanowienie zarządu sukcesyjnego, jak również przekształcenie jdg w spółkę kapitałową. Kancelaria Migała we Wrocławiu świadczy pomoc prawną w niniejszym zakresie. Pomagam również w sporach sądowych w tzw. sprawach działowych. Zapraszam do kontaktu.
