Wiele osób ma wątpliwości, czy może skutecznie wystąpić na drogę sądową przeciwko bankom, w sytuacji gdy wcześniej zgodziły się na zawarcie aneksu do umowy kredytu. W różnych konfiguracjach prawnych i faktycznych banki proponowały aneksowanie umów. Ocena skutków prawnych zawarcia aneksu wymaga jednak odniesienia się do konkretnych przypadków. W niniejszym wpisie przedstawiam najczęstsze sytuacje powstałe na tle zawarcia aneksu do umowy kredytu. Jakie zatem znaczenie ma zawarcie aneksu dla frankowicza?
Umowa kredytu we frankach aneksowana w zakresie spłaty
Banki powszechnie zawierały aneksy umożliwiające spłatę kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Działanie takie podyktowane było wejściem w życie ustawy antyspreadowej z 2011 r. Aneks wprowadzał jedynie możliwość spłaty rat kredytu w walucie obcej z pominięciem kursów stosowanych przez bank. W pozostałym zakresie postanowienia umowy nie zmieniały się lub dokonywano korekty w zakresie wysokości kredytu, sposobu zabezpieczenia.
Zawarcie takiego aneksu nie wpływa na możliwość wystąpienia na drogę sądową. Treść umowy oceniania jest na dzień jej zawarcia, a późniejsze modyfikacje nie mogą jej konwalidować. Zmiana samego sposobu spłaty kredytu nie wpływa na wadliwość całego mechanizmu indeksacji/denominacji. Ostatecznie zatem sytuacja prawna kredytobiorcy, który zawarł aneks o wspomnianej treści, nie różni się od typowej sprawy o unieważnienie kredytu.
Umowa kredytu we frankach aneksowana w zakresie brzmienia klauzuli indeksacyjnej
Część banków mając świadomość zastosowania niedozwolonych postanowień umownych próbowała naprawić wadliwość umowy poprzez zmianę (doprecyzowanie) klauzuli indeksacyjnej/denominacyjnej. Działania takie przybrały na sile po wydaniu przez sądy korzystnych dla frankowiczów wyroków. Zawarcie aneksu zmieniającego klauzulę również nie ma wpływu na możliwość skutecznego dochodzenia praw przez kredytobiorcę. Banki oczywiście będą powoływać się na taki aneks, jednakże nie może to udaremnić roszczeń wynikających z zastosowania klauzul abuzywnych. Decydujące znaczenia ma bowiem chwila zawarcia umowy i jej pierwotna wadliwość prawna.
Umowa kredytu we frankach przewalutowana aneksem na kredyt złotówkowy
W mojej praktyce spotkałem się również z aneksami przelutowującymi kredyt frankowy na kredyt złotówkowy. Z reguły banki pobierały przy okazji wysoką prowizję za przewalutowanie. Przewalutowanie umowy na kredyt złotówkowy nie niweczy roszczeń frankowicza. Umowa kredytu frankowego była nieważna od samego początku (tzw. skutek ex tunc, skutkiem wstecz). Nawet daleko idąca zmiana umowy nie może doprowadzić do jej konwalidowania. Przyjmuje się swoistą fikcję prawną, że z uwagi na zastosowanie niedozwolonych postanowień umowa kredytu nie wywarła żadnych skutków prawnych. W takiej sytuacji frankowicze mogą żądać unieważnienia umowy i rozliczenia wpłaconych świadczeń, w tym prowizji za przewalutowanie.
Umowa kredytu w złotówkach przewalutowana aneksem na kredyt we frankach
Jest to szczególny przypadek, który wymaga indywidualnej oceny. W praktyce zdarzało się tak, że kredytobiorca od samego początku wnioskował o kredyt w CHF, a następnie zawierał jednak umowę kredytu w PLN. Po zaledwie paru miesiącach strony zawierały aneks, na mocy którego kredyt był przewalutowany na kredyt we frankach. Zawarcie umowy w PLN można zakwalifikować jako działanie pozorne, swoisty kamuflaż dla rzeczywistej woli stron. W takiej sytuacji frankowicz może żądać unieważnienia umowy kredytu bez względu na jego późniejsze przewalutowanie.
Innym przypadkiem jest zawarcie umowy kredytu w złotówkach, a dopiero na późniejszym etapie wykonania umowy zawarcie aneksu przelutowującego kredyt na franki szwajcarskie. W takiej sytuacji unieważnienie całej umowy kredytu (od samego początku) wymagać będzie wykazania wadliwości umowy kredytu złotówkowego, co również jest możliwe. Jeżeli nie będzie przesłanek do podważenia skuteczności prawnej umowy kredytu złotówkowego, to wówczas pozostaje możliwość unieważnienia w całości aneksu do umowy.
Unieważnienie aneksu przyniesie wymierne korzyści dla frankowicza. Po pierwsze uwolni go od spłaty wyższych rat kredytu w porównaniu do kredytu złotówkowego (brak klauzuli indeksacyjnej), a po drugie doprowadzi do zwrotu wszystkich świadczeń wpłaconych przez kredytobiorcę na rzecz banku od chwili zawarcia aneksu. W konsekwencji może okazać się, że saldo zadłużenia zostanie zredukowane do zera lub po rozliczeniu wzajemnych roszczeń do spłaty pozostanie mała kwota kredytu.
Reasumując, zawarcie aneksu do umowy kredytu nie wpływa na możliwość pozwania banku i wygrania sprawy sądowej. Jedynie wykazanie przez bank, że kredytobiorca świadomie i dobrowolnie zdecydował się na zawarcie aneksu mogłoby uniemożliwić stwierdzenie nieważności umowy kredytu. W praktyce taka sytuacja nie wystąpi, ponieważ banki nie tłumaczyły kredytobiorcą znaczenia dokonywanych zmian umownych, w tym nie wyjaśniały znaczenia ryzyka kursowego.
Kancelaria Migała we Wrocławiu pomaga w sporach frankowych z bankami. Więcej informacji o prowadzeniu spraw frankowych (stwierdzania nieważności umowy kredytu frankowego) znajdziecie na blogu m.in. tutaj i tutaj, jak również w zakładce prawo cywilne. Zapraszam do kontaktu.
