W poprzednim wpisie przedstawiłem status prawny dziecka poczętego (nasciturusa) oraz możliwość uczynienia go sukcesorem firmy rodzinnej. Teraz chciałbym przedstawić niejako możliwy dalszy ciąg wspomnianej historii, a mianowicie sukcesję firmy przez małoletniego.
Małoletni – definicja
Małoletnim jest osoba do 18 roku życia. Małoletni ma zdolność prawną, jednakże nie posiada zdolności do czynności prawnych. Innymi słowy dziecko jest podmiotem praw i obowiązków, jednakże nie może samodzielnie rozporządzać majątkiem i zaciągać zobowiązań. Oczywiście ograniczenia te nie mają zastosowania do zwykły czynności życia codziennego. Wraz z ukończeniem 13 roku życia dziecko uzyskuje ograniczoną zdolność do czynności prawnej. Dalej jednak dziecko znajduje się pod władzą rodzicielską rodziców lub opiekunów prawnych.
Zarządzanie majątkiem małoletniego przez rodziców pod kontrolą sądu
Odziedziczenie firmy przez małoletniego jest problematyczne dla działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Małoletni nie może samodzielnie zarządzać firmą. Co do zasady małoletniego w zarządzaniu jego majątkiem mogą zastępować rodzice, co jednak w odniesieniu do prowadzenia działalności gospodarczej nie jest optymalnym rozwiązaniem. Przy okazji prowadzenia działalności gospodarczej niezbędne jest szybkie działanie, podejmowanie ryzyka, a także dysponowanie mieniem o znacznej wartości. Tymczasem rodzice w zastępstwie małoletniego nie mogą samodzielnie dokonywać czynności określanych jako przekraczających zakres zwykłego zarządu. Przykładowo zatem inwestycja w nową nieruchomość dla firmy będzie wymagać uzyskania zgody sądu opiekuńczego, o którą wcześniej będą musieli zawnioskować rodzice dziecka. Z pierwszego wejrzenia widać, że rozwiązanie takie będzie opóźniać przeprowadzenie inwestycji, a nie wykluczonym jest, że sąd negatywnie rozpozna wniosek z uwagi na nadmierne w jego ocenie ryzyko gospodarcze.
Spółka holdingowa i grupa spółek
Rozwiązaniem prawnym pozwalającym na zapewnienie sprawnego zarządzania firmą jest powołanie odpowiedniej struktury prawnej (grupy spółek), która zniweluje wszystkie niedostatki ustawowego modelu zarzadzania majątkiem dziecka przez rodziców. Rekomendowaną strukturę stanowi powołanie tzw. spółki holdingowej, która będzie zarządzać spółką z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytową.
Spółka holdingowa przystępuje do spółki komandytowej w charakterze komandytariusza, a zatem wspólnika odpowiadającego za zobowiązania spółki wyłącznie do określonej kwoty (sumy komandytowej), a ponadto wspólnik ten zwolniony jest z obowiązku zarządzania spółką. Rola komandytariusza ogranicza się zatem wyłącznie do wniesienia wkładu do spółki i czerpania zysków. Jednocześnie do spółki komandytowej przystąpi utworzona spółka z o.o. w charakterze komplementariusza, tj. wspólnika odpowiadającego w sposób nieograniczony za zobowiązania spółki i zarazem mająca obowiązek zarządzania spółką. W spółce z o.o. funkcje członków zarządu pełnić będą rodzice małoletniego.
Przedstawiona konstrukcja pozwala na usprawnienie systemu podejmowania decyzji w firmie, co przekłada się na swobodę kierowania firmą przez rodziców dziecka bez konieczności uzyskiwania zgód sądu opiekuńczego na przeprowadzenie poszczególnych przedsięwzięć gospodarczych lub inwestycyjnych. Jednocześnie małoletni zwolniony jest z obowiązku zarzadzania firmą, jego odpowiedzialność za zobowiązania firmy jest ograniczona do minimum. Spółka holdingowa może również przybrać postać spółki komandytowej, gdzie małoletni osobiście będzie komandytariuszem, a komplementariuszem będzie tożsama spółka z o.o. zarządzana przez jego rodziców.
Zaletami zaprezentowanej struktury jest zabezpieczenie sprawnego zarządzania firmą i zabezpieczenie majątku małoletniego, w tym zagwarantowanie mu zysków z działalności firmy. Do wad należy jednak zaliczyć konieczność ponoszenia kosztów utrzymania co najmniej trzech różnych spółek. Rozwiązanie to może nie być również optymalnym rozwiązaniem z uwagi na sposób opodatkowania, jednakże niniejsze kwestia powinna zostać zweryfikowana w odniesieniu do danej działalności gospodarczej.
Spółka z o.o. jako mniej skomplikowane rozwiązanie
Dogodniejszym pod względem organizacyjnym rozwiązaniem może być funkcjonowanie firmy rodzinnej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której właścicielem (wspólnikiem) będzie małoletni. W spółce z o.o. np. rodzice małoletniego będą sprawować funkcję członków zarządu, a rola małoletniego będzie ograniczona wyłącznie do funkcji właścicielskich jako wspólnika. Działalność operacyjna firmy będzie zatem niezagrożona, albowiem decyzje zarządcze będą mogłyby być swobodnie podejmowane i skutecznie egzekwowane. Pamiętać jednak należy, że wspólnik musi przynajmniej raz do roku udzielać absolutorium zarządowi, a także decydować o sposobie podziału zysku spółki. Przywołane zaś czynności małoletni może wykonać wyłącznie za pośrednictwem rodziców, co będzie w wymagać przeważnie zgody sądu opiekuńczego.
Niewątpliwą zaletą opisanego rozwiązania jest umożliwienie skutecznego zarządzania bieżącą działalnością operacyjną firmy. Spółka z o.o. może być również korzystniejsza niż opisana powyżej złożona struktura spółek z uwagi na mniejsze koszty utrzymania jednej spółki zamiast trzech różnych . Jedynym z podstawowych kryteriów doboru struktury powinna być również kwestia optymalizacji podatkowej, co stanowi jednak temat na odrębny wpis. Wybór bowiem danego modelu spółki determinuje sposób opodatkowania i należy o tym bezwzględnie pamiętać.
Podsumowanie
Tytułem podsumowania wskazać należy, że dla sprawnego funkcjonowania firmy pod zarządem małoletniego dziecka niezbędne jest wcześniejsze utworzenie odpowiedniej struktury prawnej (spółki lub grupy spółek), która pozwoli na sprawne kierowanie firmą bez konieczności poddawania się stałej kontroli sądu opiekuńczego. Utworzenie spółki kapitałowej ułatwi również przeprowadzenie spadkobrania, gdyż składnikiem spadku będą wówczas udziały w spółce. Prowadzenie firmy przez rodziców w imieniu małoletniego na zasadach ustawowych może bowiem doprowadzić do paraliżu, a następnie upadku firmy. Warto zatem zawczasu przemyśleć model planowanej sukcesji w firmie, tak aby nie doprowadzić do paraliżu decyzyjnego i kryzysu firmy. Spółka prawa handlowego może stanowić mechanizm do sprawnego przeprowadzenia sukcesji w firmy rodzinnej.
Kancelaria Migała we Wrocławiu świadczy usługi z zakresu prawa spadkowego, doradza przy wdrażaniu sukcesji w firmie, a także zajmuje się obsługą prawną firm. Zapraszam do kontaktu.
