Po dłuższej przerwie wracam do pisania bloga. Dzisiaj chciałbym Wam przekazać klika informacji na temat fundacji rodzinnej, nad którą to instytucją prowadzone są od dłuższego czasu prace legislacyjne. Ustawodawca zmierza do prowadzenia kolejnego instrumentu mającego ułatwić przeprowadzenie sukcesji w polskich firmach rodzinnych. Prace nad projektem ustawy stale przedłużają się, co m.in. wynikło z negatywnej oceny pierwszego projektu ustawy. Początkowo ustawa o fundacjach rodzinnych miała wejść w życie 1 stycznia 2022 r. Następnie termin ten przesunięto na 1 czerwca 2022 r. Aktualnie nie wiadomo kiedy ustawa wejdzie w życie, niemniej warto już zapoznać się z konstrukcją fundacji rodzinnej jako narzędzia prawnego do przeprowadzenia sukcesji. Oczekiwanie na wprowadzenie do porządku prawnego fundacji rodzinnych wzrosło po korekcie kierunku opodatkowania fundacji na korzyść przedsiębiorców.
Fundacje rodzinne znane są od dawna w zachodniej Europie, gdzie wykorzystuje się je do przeprowadzenia sukcesji w firmach rodzinnych, a także służą jako instrument do optymalizacji opodatkowania rodzinnego przedsiębiorstwa. W Niemczech i Holandii istnieją fundacje rodzinne, które liczą sobie nawet po 200, czy 300 lat. Pogodzenie interesów rodziny i firmy może przyczynić się do trwałości firmy, a fundacja rodzinna ma właśnie spełniać takie zadanie. Czym zatem są i jak mają funkcjonować fundacje rodzinne w Polsce? Czy będą one wehikułem do dogonienia kupieckich rodów z Niemiec i Holandii?
Powołanie fundacji rodzinnej
Fundację będzie mógł powłać fundator poprzez złożenie oświadczenia w akcie założycielskim albo w testamencie. Obie wskazane formy ustanowienia fundacji wymagają sporządzenia dokumentów przez notariusza (akt notarialny). Fundator będzie miał obowiązek wyposażyć fundację w mienie np. ruchomości, nieruchomości, którego łączna wartość wynosić będzie musiała co najmniej 100 000 zł. Fundację będzie mogło założyć kilku fundatorów, np. współwłaściciele przedsiębiorstwa rodzinnego, małżonkowie, co jednak możliwe będzie wyłącznie w przypadku założenia fundacji aktem założycielskim.
W celu założenia fundacji niezbędne będzie ustalenie jej statutu przez fundatora, ustanowienie organów fundacji i wpisanie jej do rejestru fundacji rodzinnych.
Z chwilą dokonania wpisu fundacji do rejestru sądowego nabędzie ona osobowość prawną, czyli stanie się podmiotem praw i obowiązków, który może posiadać mienie i nim rozporządzać.
Działanie fundacji rodzinnej
Do podstawowych zadań fundacji będzie należało zarządzanie posiadanym majątkiem i jego ochrona, jak również wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów oraz realizacja celów statutowych określonych przez fundatora. Fundacja jako zorganizowana masa majątkowa ma zabezpieczać integralność przekazanego mienia i uniemożliwić jego podział. W fundacji członkowie rodziny nie są wspólnikami (udziałowcami), a zatem nie mogą oni samodzielnie rozdysponować częścią mienia przedsiębiorstwa, tak jak miałoby to miejsce w odniesieniu do udziału w spółce handlowej.
Co ciekawe fundacja nie może prowadzić działalności gospodarczej, jej działalność ma ograniczać się do zarządu powierzonym mieniem lub przedsiębiorstwem (spółką).
Fundator nie będzie odpowiadał za zobowiązania fundacji. Natomiast fundacja rodzinna odpowiadać ma solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed utworzeniem fundacji. Odpowiedzialność majątkowa fundacji ograniczona ma zostać do wartości przekazanego jej mienia. Ponadto fundacja będzie mogła odpowiadać za zobowiązania alimentacyjne fundatora powstałe po jej utworzeniu.
Ustawa ma znowelizować również przepisy regulujące zachowek i spadkobranie. Przy obliczeniu należnego zachowku będzie doliczać się do spadku wartość mienia przekazanego fundacji przez spadkodawcę. Jednocześnie projekt ustawy zakłada prawo do żądania przez osobę obowiązaną do zapłaty zachowku odroczenia jego zapłaty, miarkowania wysokości zachowku i rozłożenia jego zapłaty na raty, nawet na okres 5 lat. Wysokość należnego zachowku ma być pomniejszana o wypłacone przez fundację świadczenia pieniężne na rzecz beneficjenta.
Ustawodawca przewiduje możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku w drodze umowy spadkowej, co ma chronić majątek przedsiębiorstwa przed roszczeniami spadkobierców.
Mienie przekazane przez fundatora dla fundacji będzie również zaliczane do masy spadkowej na zasadach analogicznych jak darowizny czynione przez spadkodawcę za jego życia na rzecz spadkobierców i uprawnionych do zachowku. Rozwiązanie takie ma zatem chronić również prawa do spadkobrania.
Beneficjenci fundacji rodzinnej
Krąg beneficjentów ma być określany przez fundatora. Ustawodawca przewiduje, że beneficjentem będzie mógł się stać nie tylko członek najbliższej rodziny, ale każda osoba fizyczna, jak również organizacja pożytku publicznego. W takim stanie beneficjentem będzie mogła zostać osoba, której nie przysługuje prawo do dziedziczenia na mocy ustawy, np. partner życiowy. Fundator będzie miał w każdym czasie uprawnienie do zmiany kręgu beneficjentów.
Dochody i majątek fundacji będzie miał być przeznaczany na finansowanie m.in. utrzymania, kształcenia i leczenia beneficjentów lub na inne cele określone w statucie. Wypłata świadczenia na rzecz beneficjenta będzie mogła zostać wstrzymana, wówczas, gdy sytuacja ekonomiczna fundacji nie będzie pozwalała na jego realizację z uwagi na zagrożenie stanem niewypłacalności. Co więcej świadczenia te będą mogły zostać miarkowane przez zarząd w sytuacji, gdy majątek fundacji będzie niewystarczający do zaspokojenia roszczeń wszystkich beneficjentów.
Ważną kwestią jest, że beneficjenci nie staną się wspólnikami fundacji, jak również nie będą mogli zbywać swoich prawa i obowiązków z tego tytułu. To ma umożliwić sytuację, w której przedsiębiorstwa rodzinne nie będą zbywane, a pozostaną pod kontrolą danej rodziny za pośrednictwem fundacji.
Beneficjent będzie uprawniony do zrzeczenia się swoich uprawnień, co będzie wymagała zachowania formy pisemnej.
Organy fundacji rodzinnej
Dla fundacji rodzinnej przewiduje się 3 rodzaje organów: zarząd, radę protektorów albo zgromadzenie beneficjentów.
Zarząd prowadzi sprawy fundacji rodzinnej i reprezentuje ją na zewnątrz. Funkcję w zarządzie będzie można sprawować odpłatnie.
Rada protektorów jest organem fakultatywnym, chyba że liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób. W takiej sytuacji rada musi zostać powołana obligatoryjne. Rada protektorów pełni funkcje nadzorcze w stosunku do zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień zawartych
w statucie.
Wskazać należy, że beneficjenci mogą zostać członkami zarządu oraz rady protektorów, z tym zastrzeżeniem, że nie mogą w takiej sytuacji posiadać więcej niż 50% głosów. Propozycja ta jest krytykowana, jako że zmusza ona fundatora do dopuszczenia do działalności w fundacji osób spoza najbliższego kręgu.
Zgromadzenie beneficjentów tworzą beneficjenci, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Uchwały zgromadzenia beneficjentów wymagają sprawy wymienione w ustawie lub statucie. Do głównych celów tego organu należy powoływanie członków zarządu oraz rady protektorów po śmierci fundatora.
Aspekty podatkowe fundacji rodzinnej
Wniesienie mienia do fundacji rodzinnej przez fundatora będzie neutralne podatkowo. Zarówno fundator, jak i fundacja nie będzie opodatkowana w związku z transferem mienia.
Działalność operacyjna fundacji rodzinnej (np. zarządzanie nieruchomościami, spółkami) będzie opodatkowana na zasadach ogólnych podatkiem CIT. Jednocześnie fundacja rodzinna nie będzie mogła skorzystać z tzw. małego CIT-u (obniżonej stawki CIT), ani nie będzie mogła korzystać z tzw. estońskiego CIT-u (ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych).
Świadczenia wypłacane beneficjentom fundacji rodzinnej będą podlegać podatkowi od spadku i darowizn w stawce 19%. Wysokość należnego podatku będzie zależeć od grupy podatkowej, do której będzie zaliczać się dany beneficjent. Przykładowo beneficjenci wchodzący w skład tzw. grupy zerowej (najbliższa rodzina fundatora) będzie zwolniona w całości z zapłaty podatku. Beneficjenci mają być również zwolnieni od zapłaty podatku PIT z tytułu świadczeń uzyskanych od fundacji rodzinnej.
Projekt ustawy przewiduje, że fundacja rodzinna będzie mogła skorzystać z tzw. ulgi repolonizacyjnej (zwolnienia z opodatkowania transferu kapitału z zagranicy do Polski), a także zwolnienia dywidendowego dla spółki holdingowej (zwolnienie z zapłaty podatku przy sprzedaży udziałów lub akcji pomiędzy spółkami zależnymi).
Podsumowanie
Ustawa o fundacji rodzinnej ma stanowić ukoronowanie długotrwałych prac zmierzających do powołania nowej instytucji, która pozwoli na przeprowadzanie sukcesji w przedsiębiorstwach rodzinnych. W założeniach ustawodawcy fundacja rodzinna ma pozwolić na budowanie wielopokoleniowych przedsiębiorstw rodzinnych z korzyścią dla krajowej gospodarki. Fundacja rodzinna ma zapewnić pogodzenie interesów członków rodziny przedsiębiorcy z dobrem samego przedsiębiorstwa, które przynosi stałe dochody i cieszy się renomą w danej branży.
Ustawodawca wprowadzając nowe przepisy dąży również do obrony polskich przedsiębiorstw przed działaniami zagranicznej konkurencji, jak również daje narzędzie prawne pozwalające na akumulację kapitału i inwestycji. Ocena tych zabiegów będzie możliwa dopiero po uchwaleniu ostatecznej wersji ustawy. Czas pokaże, czy polskim przedsiębiorcom będzie opłacać się zakładanie fundacji rodzinnych. Być może ustawa rzeczywiście pozwoli na ochronę firm rodzinnych i dogonienie kupieckich rodów z Niemiec i Holandii.
Kancelaria Migała we Wrocławiu świadczy usługi prawne z zakresu sukcesji i prawa gospodarczego. Zapraszam do kontaktu.
