Banki coraz częściej decydują się na podniesienie zarzutu zatrzymania w toku sporu sądowego z frankowiczami. Sędziowie w sprawie zasadności podniesienia tego zarzutu są podzieleni. Część wyroków uwzględnia zgłoszony zarzut zatrzymania, a w części wyroków nie uznaje skuteczności podniesionego zarzutu zatrzymania. Na czym polega zarzut zatrzymania? Czy bank może skutecznie podnieść zarzut zatrzymania? Jakie skutki prawne niesie dla frankowiczów uwzględnienie przez sąd zarzutu zatrzymania?
Zarzut zatrzymania
Prawo zatrzymania polega na możliwości wstrzymania się z dokonaniem zapłaty na rzecz wierzyciela do chwili, gdy ten wierzyciel nie zaproponuje nam zapłaty świadczenia wzajemnego. Prawo zatrzymania ma funkcję zabezpieczającą wykonanie zobowiązania.
Podniesienie zarzutu zatrzymania w procesie poprzedza złożenie oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania. Warto zwrócić również uwagę na fakt, że często banki zgłaszają zarzut zatrzymania jako zarzut ewentualny albo też zarzut zatrzymania zgłaszany jest przez pełnomocnika bez odpowiedniego umocowania ze strony banku.
Sąd uwzględniając zarzut zatrzymania wskazuje w sentencji wyroku, że zasądza kwotę X na rzecz kredytobiorcy, z tym zastrzeżeniem że bank ma prawo zatrzymania kwoty X do czasu zaoferowania przez kredytobiorcę kwoty Y lub zabezpieczenia roszczenia o jej zwrot.
Bezzasadność zarzutu zatrzymania
Po pierwsze, umowa kredytu nie jest umową wzajemną, a w ślad za tym świadczenia wynikające z umowy kredytu również nie są świadczeniami wzajemnymi. W konsekwencji banki nie mogą korzystać z uprawnień ustawowych wierzyciela uregulowanych w odniesieniu do umów wzajemnie zobowiązujących.
Po drugie, banki powołują się na prawo zatrzymania, jednakże jako szczegółową podstawę prawną wskazują przepisy regulujące prawo wstrzymania się z wykonaniem świadczenia wzajemnego. Niezależnie od kwalifikacji umowy kredytu jako umowy wzajemnej (lub nie), prawo zatrzymania ma inny cel i istotę niż wspomniane prawo wstrzymania się z wykonaniem świadczenia wzajemnego.
Po trzecie, prawo zatrzymania pełni funkcję zabezpieczającą i ma charakter subsydiarny w stosunku do innych uprawnień stron umowy. Skorzystanie z prawa zatrzymania byłoby zasadne jedynie w sytuacji, gdyby strony zobowiązane byłyby do świadczeń różnego rodzaju (np. zwrot rzeczy i zapłata), co nie ma jednak miejsca w odniesieniu do sporów frankowych.
Po czwarte, bank może dokonać potrącenia wzajemnych wierzytelności, co w teorii wywiera dalej idące skutki prawne niż prawo zatrzymania. Bank może zaspokoić swoją ewentualną wierzytelność poprzez potrącenie, a zatem brak jest podstaw do korzystania z uprawnienia o charakterze zabezpieczającym. W takich okolicznościach korzystanie z prawa zatrzymania jest sprzeczne ze gospodarczo-społecznym przeznaczeniem tego prawa.
Po piąte, prawo zatrzymania nie może prowadzić do uchylenia skutecznej ochrony wynikającej z prawa unijnego, a w szczególności dyrektywy 93/13. Ewentualne uwzględnienie prawa zatrzymania przez Sąd prowadziłoby jedynie do skomplikowania rozliczeń na linii bank – konsument.
Po szóste, bank nie może skorzystać z prawa zatrzymania w sytuacji, gdy wierzytelność banku nie stała się jeszcze wymagalna.
Będzie rozstrzygnięcie TSUE
Korzystanie z prawa zatrzymania w odniesieniu do sporów na tle umów kredytów budzi wątpliwości i kontrowersje. Początkowo uchwałę w tej materii miał podjąć Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt III CZP 126/22. Sąd Najwyższy zdecydował się jednak zwrócić z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Ostatecznie zatem jednoznaczne rozstrzygnięcie kwestii możliwości korzystania z prawa zatrzymania zostanie poddane ocenie przez TSUE.
Wnioski praktyczne
Korzystanie z prawa zatrzymania pozostaje sporne w orzecznictwie. Zgłoszenie zarzutu zatrzymania wymaga niewątpliwie kontrakcji w procesie sądowym. Niewątpliwie zgłoszenie tego zarzutu może prowadzić do przedłużenia postępowania sądowego. Brak uwzględnienia zarzutu zatrzymania ułatwia wyegzekwowania należności od banku. Jednocześnie stwierdzić należy, że nawet uwzględnienie zarzutu zatrzymania w sentencji wyroku nie będzie prowadzić do zablokowania rozliczenia konsumenta z bankiem. Rozwiązaniem w takiej sytuacji będzie złożenie oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności.
Kancelaria Migała we Wrocławiu specjalizuje się w pomocy frankowiczom. Więcej na temat spraw frankowych możecie przeczytać tutaj, a także w innych wpisach na blogu. Bezpłatnie przeanalizuję Waszą umowę kredytu. Następnie indywidualnie ustalimy dogodne warunki współpracy i rozpoczniemy dochodzenie Waszych roszczeń na drodze sądowej. Zapraszam do kontaktu.
