W Polsce od ponad 30 lat obowiązuje zasada swobody działalności gospodarczej, która pozwoliła na uwolnienie rodzimej przedsiębiorczości. Swoboda gospodarcza nie wyklucza jednak zrzeczenia się przez Państwo możliwości kontrolowania podmiotów działających na rynku. Czasy sobiepańskich kontroli odeszły już na szczęście do przeszłości. Na jakich zatem zasadach organy i instytucje Państwa mogą aktualnie kontrolować działania przedsiębiorców?
Organy i instytucje kontrolne
Do głównych kontrolerów działalności gospodarczej zaliczyć należy urzędy skarbowe, ZUS, Państwową Inspekcję Pracy, Inspekcję Handlową i Sanepid. Instytucje te mają wyspecjalizowane komórki zajmujące się kontrolą poszczególnych działów obrotu gospodarczego. W niniejszym wpisie przedstawię schemat postępowania kontrolnego, który w przeważającej mierze jest wspólny dla wskazanych instytucji.
Niezapowiedziane kontrole w firmie
Organy kontrolne mają prawo do przeprowadzenia niezapowiedzianej kontroli w ściśle określonych sytuacjach. Ten rodzaj kontroli powinien być stosowany tylko w sytuacjach, które tego wymagają z uwagi na interes publiczny. Niezapowiedziane kontrole są najbardziej dolegliwe dla przedsiębiorców, ponieważ dezorganizują bieżącą działalność firmy.
Nagłe kontrole stosowane są przede wszystkim w sytuacjach gdy: istnieje uzasadnione podejrzenie przestępstwa, przedsiębiorca był karany lub toczą się z jego udziałem inne postępowania administracyjne lub karne, firma odnotowuje przychody nie znajdujące pokrycia w źródłach dochodu, czy też zachodzi podejrzenie prania brudnych pieniędzy.
Wyjątków uzasadniających jest jeszcze więcej natomiast przykłady wskazują na charakter przesłankę warunkujących tryb nagłej kontroli. Warto pamiętać, że co do zasady Państwowa Inspekcja Pracy i Sanepid mogą przeprowadzać niezapowiedziane kontrole niezależnie od powyższych przykładów.
Procedura kontroli w firmie
Przed rozpoczęciem kontroli przedsiębiorca powinien otrzymać pisemne zawiadomienie o planowanym terminie przeprowadzenia kontroli. Zasadą jest, że kontrole są przeprowadzane nie wcześniej niż 7 dni od doręczenia zawiadomienia i nie później niż w terminie 30 dni od doręczenia zawiadomienia.
Kontroler przed przystąpieniem do czynności kontrolnych powinien okazać przedsiębiorcy lub jego pełnomocnikowi pisemne upoważnienie do przeprowadzenia kontroli, z którego będzie wynikać przedmiotowy zakres kontroli. Ponadto kontroler ma obowiązek przedstawić legitymację służbową. W przypadku kontroli nagłych (niezapowiedzianych) kontroler może okazać jedynie legitymację, a w terminie 7 dni przedstawić pisemne upoważnienie do kontroli.
W większości przypadków kontrole przeprowadzane są w siedzibie przedsiębiorcy lub miejscu wykonywania przez niego działalności gospodarczej. Jeżeli dokumenty firmy przechowywane są poza siedzibą firmy, to kontrola może zostać przeprowadzona w tym miejscu. Pewien wyjątek stanowi kontrola ZUS-u, która z reguły odbywa się w siedzibie organu.
Prawo do błędu
W tzw. konstytucji dla przedsiębiorczości uregulowano prawo do błędu dla nowych przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą krócej niż rok. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości organ wykonujący kontrolę upomni przedsiębiorcę zamiast nakładać na niego mandat karny.
Zakończenie kontroli w firmie
Kontrolę w przedsiębiorstwie kończy sporządzenie protokołu przez kontrolera. Jeżeli przedsiębiorca nie zgadza się z uwagami i wnioskami kontrolera, to może wnieść zastrzeżenia do protokołu i wnioski dowodowe na poparcie swoich racji. Termin na złożenie zastrzeżeń jest odmienny dla kontroli podatkowych i innych organów. Najczęściej termin ten wynosi 14 lub 7 dni od doręczenia protokołu. Po rozpatrzeniu zastrzeżeń organ powinien wydać decyzję administracyjną od której przedsiębiorca może się odwołać.
Kancelaria Migała we Wrocławiu świadczy pomoc prawną w zakresie obsługi prawnej firm, w tym w zakresie składania zastrzeżeń i wnoszenia odwołania od decyzji. Zapraszam do kontaktu. Pamiętajcie, że co nie jest zabronione jest dozwolone.
